Farmatsevtika tarmog‘ini rivojlantirish agentligi direktori Abdulla Azizov Gazeta’ga bergan intervyusida import dori vositalarini faqat rasmiy dilerlar orqali sotishning yangi tartibini tushuntirdi.

O‘zbekistonda 1-iyuldan boshlab import dori vositalarini ulgurji va chakana savdo korxonalariga faqat import qiluvchi tashkilot yoki uning rasmiy dilerlari orqali hamda elektron hisob-faktura asosida sotishga ruxsat etiladigan tartib kuchga kirgan. Ya’ni import dorilarni faqat ularni import qilgan kompaniyalar yoki ularning rasmiy dilerlarigina sotishi mumkin bo‘ladi. Mustaqil vositachilar va ruxsatsiz tashkilotlar bunday dori vositalarini qonuniy ravishda sota olmaydi.

Farmatsevtika agentligi rahbari yangi mexanizm hududlarda dori taqchilligiga olib kelmasligini ta’kidladi, “chunki bizda distribyutorlar yetarli”. Bugungi kunda ularning soni 370 dan oshadi, bu 2023-yilga (580) nisbatan 210 taga kam.

“Bu raqam taxminan 200 taga kamaydi, chunki biz GDP standartlariga rioya qilishni majburiy qilib qo‘yganmiz. Ya’ni ularda harorat nazorati mavjud bo‘lgan dori-darmonlarni to‘g‘ri saqlash uchun shart-sharoitlar bo‘lishi kerak. Bu muhim. Ushbu standartlarning majburiy joriy etilishi munosabati bilan 200 dan ortiq korxona faoliyatini to‘xtatdi — bu sifatni ta’minlaydi”, — deya ta’kidladi u.

Azizovning fikricha, 370 distribyutor O‘zbekiston uchun juda ko‘p. Kelajakda, uning kutilmasiga ko‘ra, rivojlangan mamlakatlarda bo‘lgani kabi, kompaniyalar birlashadi.

“U yerda 300 ta emas, 10 ga yaqin yirik distribyutor bor. Ilgari bizda distribyutorlar ko‘p edi. Bir kompaniyaning o‘z ombori bo‘lgan, ikkinchisida yo‘q. Ular bir-birlariga tovarlarni qayta sotib, pul ishlashgan. Bizga shunday biznes kerakmi? Bu marja oxir-oqibat aholining yelkasiga tushadi”, — deydi u.

Agentlikning maqsadi — mahsulotning farmatsevtika kompaniyasining rasmiy distribyutori yoki vakolatxonasidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri dorixonaga borishini ta’minlash.

“Asta-sekin konsolidatsiyaga kelamiz. Biz konsolidatsiyaning ikki turini kutyapmiz. GDP va GPP standartlarining joriy etilishi buni tezlashtirdi. Distribyutorlar birlashadi, kattalashadi va ularning soni kamayadi. Dorixonalarda ham shunday bo‘ladi. Asta-sekin dorixonalar zanjiriga o‘tamiz. Rivojlangan mamlakatlarda 20−30 ta tarmoq butun mamlakatni qamrab oladi”, — dedi Azizov.

Bugungi kunda O‘zbekistonda 12 mingdan ortiq dorixona faoliyat ko‘rsatmoqda. Uning fikricha, zanjirli dorixonalarning afzalligi shundaki, ular hajm uchun ishlaydi.

“U obro‘ va miqyosga e’tibor qaratadi. Bu ikkita asosiy omil. O‘z obro‘sini yo‘qotmaslik uchun u sifatli ta’minot va raqobatbardosh narxlarni ta’minlaydi. Sotish hajmi qanchalik yuqori bo‘lsa, narxlarni pasaytirish imkoniyati shunchalik ko‘p bo‘ladi. Agar savdo hajmi kichik bo‘lsa, har bir mahsulot birligining tannarxi yuqori bo‘ladi, chunki xarajatlarni qoplash kerak”, — deya tushuntirdi u.

Farmatsevtika agentligi rahbari distribyutorlarga boshqa kompaniyalar bilan birlashishni tavsiya qilmoqda.

“Biz bitta distribyutordan tovar olib, shunchaki qayta sotish amaliyotini to‘xtatishimiz kerak. Pulni qanday topyapsiz? Bu pul, ha, foyda sifatida cho‘ntagingizga boradi, lekin bu harajatlarning barchasi oxir-oqibat xalqning yelkasiga tushadi. Bu aholiga qanday foyda beradi? Hech qanday foyda yo‘q — faqat zarar. Shuning uchun tovarlarni birinchi bo‘lib import qilgan kishi ularni dorixonaga sotishi, keyin esa to‘g‘ridan-to‘g‘ri dorixonaga sotishi kerak. vositachilar yo‘qoladi, dori sifati ham yaxshilanadi”, — dedi u.

Narxlar oshishi xavfi haqidagi savolga javob berar ekan, u xarajatlar nazorati referent narxlari mexanizmi orqali ta’minlanishini eslatdi:

“Bizda referent narxlarni tartibga solish mexanizmi bor. Nazorat qonunchilik orqali amalga oshiriladi. Biz har doim boshqa o‘nta davlatdan narxlarni olamiz, ularda bu dori uchun qanday narxlar borligini o‘rganamiz. Keyin o‘rtachani olib, solishtirish mexanizmini qo‘llaymiz. Hamma narsa shu orqali tartibga solinadi. U yerda narx oshishi kutilmaydi. Ochig‘ini aytganda, bu chora birinchi navbatda narxni pasaytirishga qaratilgan”, — dedi Azizov.